-
1 язу
I перех.1) писа́ть, написа́ть ||а) написа́ние, писа́ниеб) пи́счийкара белән язу — писа́ть черни́лами
тактага акбур белән язу — писа́ть ме́лом на доске́
мемуарлар язу белән шөгыльләнү — занима́ться писа́нием мемуа́ров
язу кәгазе — пи́счая бума́га
язу әсбаплары — пи́сьменные принадле́жности
2) писа́ть, написа́ть, запи́сывать/записа́ть || написа́ние, запи́сывание, за́письдоклад язу — писа́ть докла́д
гариза язу — написа́ть заявле́ние
хат язу — писа́ть письмо́
3) писа́ть, написа́ть, сообща́ть/сообщи́ть || написа́ние, сообще́ниехатында нәрсәләр язган? — что (он) написа́л в письме́, о чём сообщи́л в письме́?
ул турыда газеталар нәрсә яза? — что пи́шут об э́том газе́ты
4)а) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, твори́ть || сочине́ние, созда́ние, творе́ниекитап язу — написа́ть кни́гу
тарихи пьеса язу — написа́ть истори́ческую пье́су
б) опи́сывать/описа́ть || описа́ниеавыл тормышын язу — писа́ть о дереве́нской жи́зни
5) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, слага́ть/сложи́ть ( музыкальное произведение) || написа́ние, сочине́ние, созда́ние, сложе́ниеопера язу — писа́ть о́перу
романс язу — сочини́ть рома́нс
симфония язу — созда́ть симфо́нию
6) выпи́сывать/вы́писать, пропи́сывать/прописа́ть (лечение, лекарство, рецепт и т. п.)врач өч төрле дару язган — врач прописа́л три ви́да лека́рства
7) запи́сывать/записа́ть (песню, музыку, разговор на плёнку, пластинку) || написа́ние, за́письконцертны язу — записа́ть конце́рт
тасмага язу — записа́ть на плёнку
8) впи́сывать/вписа́ть, включа́ть/включи́ть, запи́сывать/записа́ть, зачисля́ть/зачи́слить, вноси́ть/внести́ || зачисле́ниебию түгәрәгенә язу — записа́ть в хореографи́ческий кружо́к
чиратка язу — включи́ть в о́чередь
археология экспедициясенә язу — зачи́слить в археологи́ческую экспеди́цию
мәктәпкә язу — записа́ть в шко́лу
9) запи́сывать/записа́ть, сде́лать за́пись, составля́ть/соста́вить докуме́нтмилекне улына язу — записа́ть иму́щество на сы́на
10) рел. обычно со словами ходай, алла и др. предназна́чено, предопределено́ бо́гом, судьбо́йүзеңә язган мал кайта ул — погов. бога́тство (добро́), кото́рое тебе́ суждено́, вернётся
алла (ходай) язган — бог дал; предопределено́ бо́гом
алла язган булса, эшләрбез — бог даст, сде́лаем
•- язып алу- язып кую
- язып бару
- язып тору
- язып тутыру••II сущ.язу язган булса — (е́сли) бог даст
1) пи́сьменность; письмо́славян язуы — славя́нское письмо́
гарәп язуы — ара́бская пи́сьменность || пи́сьменный
язу билгеләре — пи́сьменные зна́ки; письмена́
2) по́черктаныш язу — знако́мый по́черк
вак язу — ме́лкий по́черк
балалар язуы белән язылган хат — письмо́, напи́санное де́тским по́черком
3) мн. ч. язулар письмена́Мисыр язулары — еги́петские письмена́
рун язулары — руни́ческие письмена́
4)а) за́пись, запи́ска; бума́гапрезидиумга язу җибәрү — переда́ть запи́ску в прези́диум
өстәл өстендәге язуларны тәртипкә китерү — привести́ в поря́док за́писи (бума́ги) на столе́
б) за́пись; по́дпись, на́дписьдәфтәр читендәге язу — за́пись на поля́х тетра́ди
таш плитә өстендәге язу — на́дпись на ка́менной плите́
йөзектәге язу — на́дпись на коле́чке
рәсем астындагы язу — по́дпись под рису́нком
5) разг. бума́га, докуме́нтналог язуы — бума́га о нало́ге
җыелышка чакырып язу җибәргәннәр — присла́ли бума́гу с приглаше́нием на собра́ние
•- язу тану- язу эше
- язу үрнәге
- язу булмаган III неперех.1) лиша́ться/лиши́ться (кого-чего-л.); теря́ть/потеря́ть (кого-что-л.)|| лише́ние, поте́рякүздән язу — лиши́ться зре́ния, потеря́ть зре́ние
акылдан язу — лиши́ться ума́, сойти́ с ума́
кызыңнан язу — лиши́ться до́чери, потеря́ть дочь
һуштан язу — потеря́ть созна́ние
2) в роли вспом. гл. обозн., что действие, выраженное основным глаголом, едва не произошло; соотв. русскому чуть, чуть-чу́ть, едва́ не...; чуть бы́ло не, почти́...абына яздым — чуть не споткну́лся
үлә яздым — чуть бы́ло не у́мер
IV перех.агарып бетә язган чәч — почти́ поседе́вшие во́лосы
1) расправля́ть/распра́вить (плечи, крылья); выпрямля́ть/вы́прямить, расправля́ть/распра́вить, разгиба́ть/разогну́ть ( согнутое) || расправле́ние, выпрямле́ние, распрямле́ние2) трепа́ть, растрепа́ть ( шерсть) || трепа́ниеV перех.сбива́ть/сбить, па́хтать ||а) сбива́ние, сби́вка, па́хтаньеб) сбива́льный, сбива́тельныймай язу — па́хтать ма́сло
су язып май төшми — посл. е́сли во́ду сбива́ть, ма́сло не полу́чится; во́ду толо́чь, вода́ и бу́дет
-
2 ара
сущ.1) промежу́ток; зазо́ртар ара — у́зкий промежу́ток
бүрәнә араларын сылау — зама́зать зазо́ры ме́жду брёвнами
ике кат тәрәзә арасы — промежу́ток ме́жду двойны́ми о́кнами
2) простра́нство ме́жду ( чем)ике авыл арасын су баскан — простра́нство ме́жду двумя́ дере́внями затопи́ло водо́й
чик буендагы буш ара — свобо́дное (нейтра́льное) простра́нство на грани́це
3) расстоя́ние, интерва́л, просве́т ( между словами или между строчками в тексте); пробе́л типогр. (между буквами, знаками)яшь агач аралары — расстоя́ние (просве́ты) ме́жду молоды́ми деревца́ми
4) прохо́д (ме́жду)парталар арасы — прохо́д ме́жду па́ртами
ике өйне аерып тора торган тар гына ара — у́зенький прохо́д, разделя́ющий два до́ма
5) (на стене́) просте́нок ( между двумя окнами)ике ишек арасы — просте́нок ме́жду двумя́ дверя́ми
6) прям.; перен. расстоя́ние (от кого-л., чего-л. и до кого-л., чего-л., между кем-л., чем-л.) (дальнее, ближнее, далёкое, близкое, большое, небольшое); отре́зок (пути, дороги)ара ерагая — расстоя́ние увели́чивается
араны метр белән үлчәү — измеря́ть расстоя́ние в ме́трах
Казан белән Арча арасы — расстоя́ние от Каза́ни до Арска
сызыкның ике нокта белән чикләнгән арасы — отре́зок ли́нии, ограни́ченный двумя́ то́чками
7) перен. расстоя́ние, диста́нцияҗитәкче белән җитәкләнүчеләр арасында билгеле бер ара булырга тиеш — ме́жду руково́дством и подчинёнными должна́ быть определённая диста́нция
8) спорт. диста́нция (короткая, длинная, километровая); расстоя́ниемең метрлык арага йөгерү — бежа́ть на тысячеметро́вую диста́нцию
9) ( в транспортном движении) перего́н, пролёт, перее́здКазан белән Юдино арасын үткәндә — на перего́не ме́жду Каза́нью и Юдино
бу ара бик озак булды — э́тот пролёт был о́чень до́лгим
10)а) вре́мя, промежу́ток (отре́зок) вре́менисъезддан соң узган ара — промежу́ток вре́мени, истёкший по́сле съе́зда
тарихның ун еллык арасы — десятиле́тний отре́зок (промежу́ток) исто́рии
биш минутлык ара — вре́мя в пять мину́т; пятимину́тный отре́зок вре́мени
дәрес араларында — в промежу́тках ме́жду уро́ками
стартка берәр минутлык ара калдырып чыгу — выходи́ть на старт с промежу́тком в одну́ мину́ту
б) вре́мя; мину́таара бик тар иде — вре́мени бы́ло о́чень ма́ло
берәр буш ара табып — вы́брав ка́к-нибудь свобо́дное вре́мя (свобо́дную мину́ту)
11) обычно в притяж. ф. араларыа) ра́зница (в во́зрасте)аралары бер генә яшь — ра́зница ме́жду ни́ми то́лько в оди́н год; пого́дки
б) перен. ра́зница, отли́чие, расстоя́ние ме́жду (кем, чем) (большое, небольшое, значительное)кеше белән кеше арасы - җир белән күк арасы — расстоя́ние ме́жду лю́дьми - как ме́жду не́бом и землёй
безнең карашларның арасы зур — ра́зница ме́жду на́шими взгля́дами больша́я
12) перен. отноше́ния, взаимоотноше́ния; связь, свя́зианың белән минем ара яхшы — мои́ отноше́ния с ним хоро́шие
13) в составе отдельных словосочет. (см. по их начальным компонентам) меж-, между-ай арасы — междулу́ние
каш арасы — межбро́вье
елга арасы — междуре́чье
рәт араларын эшкәртү — обрабо́тка междуря́дий
14) обычно в косв. ф. среда́ (рабочая, читательская, молодёжи, студентов); круг (сослуживцев, ровесников, знакомых)яхшы кешеләр арасына керү — попа́сть в среду́ (круг) хоро́ших люде́й
балыкчылар арасында йөри торган мәкаль — посло́вица, быту́ющая в среде́ рыбако́в
сезнең арадан (арагыздан) кемнәр генә чыкмас! — кто то́лько не вы́йдет из вас (из ва́шей среды́)!
15) в знач. прил. промежу́точный, перехо́дный, посре́дствующий (пласт, слой)ара күренешләр — перехо́дные явле́ния
үсешнең ара баскычлары — промежу́точные ступе́ни разви́тия
16) в знач. послелога арага, арасынаа) ме́жду (меж) чего; ме́жду (кем, чем)безнең арага бас — станови́сь ме́жду на́ми
юл арасына язу — писа́ть ме́жду (меж) строк; писа́ть ме́жду стро́ками
ике этаж арасына куелган көзге — зе́ркало, устано́вленное ме́жду двумя́ этажа́ми
өрәңге яфрагын китап арасына кыстыру — вложи́ть клено́вый лист в кни́гу
төймә үлән арасына төште — пу́говица упа́ла в траву́
урман арасына таралу — разбрести́сь по ле́су
17) в знач. послелога арада, арасындаа) ме́жду (кем-л., чем-л.), ме́жду (меж) ( чего)эш арасында — ме́жду де́лом
сезнең белән безнең арада аерма юк — ме́жду ва́ми и на́ми нет ра́зницы
ике стена арасында — ме́жду двумя́ сте́нами; ме́жду (меж) двух стен
б) среди́ (кого, чего)бу тәкъдимнәр арасында — среди́ э́тих предложе́ний
өйрәтелгән җәнлекләр арасында йөрү — проха́живаться среди́ дрессиро́ванных звере́й
в) в, за, в тече́ниеике сәгать арасында — за два часа́; в тече́ние двух часо́в
атна арасында эшләнә торган эш — рабо́та, кото́рую ну́жно сде́лать за (в) неде́лю
бакча арасында гына кия торган кием — оде́жда, надева́емая то́лько на огоро́д (на огоро́де)
каралты арасында маташучы пенсионер карт — стари́к пенсионе́р, хлопо́чущий во дворе́ (по двору́)
урман арасында җылы — в лесу́ тепло́
е) среди́, в числе́ (кого, чего)кунаклар арасында геройлар да бар иде — среди́ (в числе́) госте́й бы́ли и геро́и
18) в знач. послелога арасындагы ме́жду (кем, чем)күрше илләр арасындагы бәйләнешләр киңәя — свя́зи ме́жду сосе́дними стра́нами расширя́ются
19) в знач. послелога арадан, арасыннана) между (меж) ( чего), между (кем, чем); среди (кого, чего); в ( чём)таулар арасыннан салынган юл — доро́га, проло́женная меж гор
халык арасыннан көч-хәл белән үтү — наси́лу пробра́ться ме́жду людьми́ (че́рез толпу́)
балалар арасыннан кемнедер эзләү — иска́ть кого́-то среди́ дете́й
камыш арасыннан таптык без аны — мы разыска́ли его́ в камыша́х (среди́ камыше́й)
б) сквозь (кого, что)куаклар арасыннан күренеп тору — видне́ться сквозь кусты́
халык арасыннан көч-хәл белән узу — наси́лу пробра́ться сквозь толпу́
в) из (кого, чего); из (числа́) (кого-л., чего-л.)куаклар арасыннан килеп чыгу — вы́йти (вы́скочить) из кусто́в
лидерлар арасыннан калу — вы́пасть из числа́ ли́деров
урман арасыннан бару — идти́ ле́сом (по ле́су, че́рез лес)
•- арада йөрү
- арада йөрүче
- арадан берсе••ара бозучы — интрига́н, интрига́нка; скло́чник, скло́чница
ара бозылу — раздружи́ться разг.; ссо́риться, поссо́риться ( с кем); отноше́ния по́ртятся (разла́живаются; испо́ртились, разла́дились) || размо́лвка, ссо́ра, раздо́р, ра́спря, ра́спри, разла́д, нелады́ (ед. нет) (с кем-л.)
ара болгату (бутау) — см. ара бозу 1)
ара ерагаю — расходи́ться/разойти́сь; отходи́ть/отойти́ (от кого-л. и́ли друг от дру́га); охладева́ть/охладе́ть друг к дру́гу
ара салкынаю — см. ара суыну
ара якынаю — сближа́ться/сбли́зиться; сходи́ться/сойти́сь (бли́же); сжива́ться/сжи́ться, сдружи́ться
ара якын булу — быть в бли́зких (прия́тельских, дру́жеских) отноше́ниях; быть накоротке́ ( с кем)
арага керүче — ( в любви) разлу́чник, разлу́чница прост.; народно-поэт.
арага салып — откры́то (в откры́тую) и сообща́ (о́бщими уси́лиями)
арадан алып китү — уноси́ть/унести́ ( от нас)
арадан китү — уходи́ть/уйти́ ( от нас)
- ара бозу- ара өзек
- ара өзелгән
- ара өзү
- арага алу
- ара суыну
- арага кертү
- арага керү
- арага кысылу тыгылу
- арага кысылу
- арага салкын йөгерү
- арага суык йөгерү
- арага салкын төшү
- арага суык төшү
- арага төшү
- арага чөй кагу
- арага чөй кыстыру
- арага чөй сугу
- арадан җил дә үтмәү
- арадан кара мәче үтү
- арадан кара песи үтү
- арадан кара мәче узу
- арадан кара песи узу -
3 елъязма
1. сущ.ле́тописьрус елъязмалары — ру́сские ле́тописи
Бөек Ватан сугышы елъязмасы — ле́топись Вели́кой Оте́чественной войны́
Татарстан китап елъязмасы — кни́жная ле́топись Татарста́на
2. прил.елъязма язу — писа́ть ле́топись; летописа́ние
летопи́сныйелъязма китаплар — летопи́сные кни́ги
елъязма мәгълүматларга караганда — согла́сно летопи́сным да́нным (сообще́ниям)
-
4 французча
1. нареч.по-францу́зски, на францу́зском языке́2. прил.францу́зча язу — писа́ть по-францу́зски
францу́зский, на францу́зском языке́францу́зча китап — кни́га на францу́зском языке́
См. также в других словарях:
секретер — Язу өстәленең яки китап шкафының бер төре (язу сызу өчен кайтармалы яки шудырып чыгармалы бер тактасы һәм кәгазь китап өчен тартмалары яисә шүрлекләре була) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
формуляр — 1. Нин. б. корылма, механизм, прибор һ. б. файдалану, аларның бозылуы, ремонтлау һ. б. тур. эзлекле тәртиптә языла торган махсус кенәгә яки бланк 2. Китапханә эшендә китап тур. белешмәләр һәм укучыларның аны файдалануы тур. китап эченә куела… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачу — I. ф. 1. Нәр. б. капкачын, каплаган нәрсәсен күтәреп яки читкә алып, этәреп эчен карарга, әйбер алырга мөмкинлек булдыру. Ябылган, пичәтләнгән нәрсәләрнең капкачын, бөкесен һ. б. ш. алу 2. (Ишек, капка һ. б. ш. ны) як якка яки читкә этәреп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәгазь — 1. Чүпрәк чапрактан, агачтан яки башкадан ясалып, язу, китап басу, әйбер төрү һ. б. өчен кулл. тор. юка табаклардан торган материал 2. сөйл. Рәсми характердагы язма документ. Нин. б. таныклык, мандат. Жалоба язуы 3. Язылган яки тексты булган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
титул — и. 1. Берәр кешенең нәселдән килгән яки урынына, чинына һ. б. карап бирелгән югары дәрәҗә исеме. Урынның, чинның атамасы 2. Китапның яки китап рәв. тегелгән башка язу сызу җыелмаларының (атлас, альбом һ. б.) исеме, авторы һ. б. язылган тышлыгы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шифр — 1. Яшерен язу өчен шартлы билгеләр системасы. Мәгънәсе сөйләшүчеләр өчен генә аңлаешлы булган яшерен хәбәр, серле сөйләшү 2. Китапханәләрдә китап яки кулъязманың кайда, нинди урында саклануын белдерә торган хәрефле яки цифрлы шартлы билгеләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге